هیئت انصارالمهدی(عج) قديمي‌ترين هيئت محله پنجتن است

در پيروزي انقلاب اسلامي نقش داشتند. در زمان دفاع مقدس شور داشتند و حماسه آفريدند و در تمام اين سال‌ها بر حفظ نظام تاثير گذاشتند. صحبت از هيئت‌هاي مذهبي است؛ اين نهاد خودجوش كه دوشادوش مساجد حركت مي‌كند. كيست كه وقتي حرف از هيئت به ميان مي‌‌آيد، با تصوير گنگي در ذهنش روبه‌رو شود؟

همه اين پايگاه ديني ملي را مي‌شناسيم و دست‌كم در ماه محرم چندباري در محافلش شركت كرده‌ايم. همه مي‌دانيم كه اين هيئت‌ها با هدف عشق به ائمه(ع) و حفظ شعائر ديني، جزو جريان‌های فرهنگ‌ساز نيز بوده‌اند. بعضي از آنان نوپا و بعضي قديمي‌تر هستند.

جوان‌هاي هيئتي در گذر سال‌ها پا به سن گذاشته‌اند و كودكانشان بزرگ ‌شده‌اند. براي خيلي‌ها اين بزرگ شدن و قدكشيدن، پاي مجالس همين هيئت‌ها اتفاق افتاده و حال و هواي آن بر زندگي‌شان تاثير گذاشته است. منطقه ما به عنوان يكي از مناطق قديمي مشهد، نه‌تنها از وجود اين هيئت‌ها خالي نبوده كه به داشتن هيئت‌هاي قديمي كه از زمان پيروزي انقلاب شكل گرفته‌اند، به خود مي‌‌بالد.

براي نشان دادن گوشه‌اي از فعاليت‌هاي اين تشكل‌هاي مذهبي به سراغ مسئولان چند هيئت رفتیم و با آن‌ها گفتگو كرديم. گرچه هيئت‌هاي فعال هرساله مراسم‌ باشكوه عزا و شادي ائمه(ع) را اجرا مي‌كنند و نيازي به مطرح‌كردنشان نیست، اما گاه هيئت‌ها ويژگي‌‌هاي متمايزي دارند كه به خلاقيت بچه‌ هيئتي‌ها، شرايط محيط، فرهنگ محله و موارد ديگر بستگي دارد كه درنهايت مطرح‌كردنشان مي‌تواند الگويي براي ساير هيئت‌ها باشد.

فراموش نكنيم كه فعاليت‌هاي اين تشكل‌ها خودجوش و بدون كوچك‌ترين چشمداشت مالي است. وقتي دل، پای بچه هيئتي‌ها را مي‌كشاند به اين محافل، پيمودن موانع و كنار آمدن با كمبودها برايشان كار دشواري نيست، به‌ويژه كه اميد همه‌ آن‌ها اين است که امام عصرشان گوشه چشمي به آن‌ها داشته باشد. اين تفسير ما نيست بلکه تعبير حرف‌هاي مسئولاني است كه با ما در اين‌باره گفتگو كردند.

مطلب مرتبط بیت‌الزهرا (س) گره از مشکلات اهالی عنصری باز می‌کند

روحانی مسجد به هئیت رونق داده است

«پنجتن ۷۰، سه‌راه اول، سمت چپ، زمین خالی کنار مسجد.» اینجا مکان فعالیت قدیمی‌ترین هیئت خیابان پنجتن در محله شهید قربانی مشهد است. آدرس هیئت «صاحب الزمان (عج)» که از سال ۵۸ تاسیس شده، بسیار دقیق است. فقط پلاک ندارد! در حقیقت پلاکش همان تابلوی مسجد صاحب الزمان (عج) است. مسجد جامع محله که محمدرضا وحیدی ثانیآن را موثر در هیئت می‌داند و می‌گوید: رونق این هیئت به‌خاطر امام جماعت آگاه مسجد است که رئیس هیئت نیز هست.

وحیدی که به گفته خودش جانشین رئیس است این آدرس را به ما می‌دهد تا بگوید: ایام ولادت امام زمان (عج)، بچه‌ها داخل همین زمین خالی هرکاری از دستشان بربیاید برای جشن میلاد انجام می‌دهند. مثل شابلون‌نویسی بر پشت ماشین ها، استقرار ایستگاه پاسخ‌گویی به شبهات مهدوی،  ایستگاه بلوتوث مذهبی و بازی و رنگ‌آمیزی برای کودکان.

او توضیح می‌دهد: داخل این زمین، صندلی می‌گذاریم و بیش از ۸۰۰ نمازگزار که به مسجد صاحب‌الزمان (عج) می‌آیند از این نمایشگاه دیدن می‌کنند. همچنین به تمام اصنافی که در محله فعالیت دارند مثل خیاطان، عکاسان و... مراجعه می‌کنیم و به‌مناسبت ایام ولادت از آ‌ن‌ها برای اهالی تخفیف می‌گیریم و در قبال آن برای کارشان تبلیغات انجام می‌دهیم.

با اینکه اینجا منطقه کم‌برخورداری است، اما ما ۳۰ شب ماه‌رمضان در مسجد افطاری می‌دهیم

حتما گفتن این حرف به شنیدنش می‌ارزد که می‌گوید: با اینکه اینجا منطقه کم‌برخورداری است، اما ما ۳۰ شب ماه‌رمضان در مسجد افطاری می‌دهیم که همه با مشارکت خود مردم است!

بعد حرف ماه رمضان را وصل می‌کند به روز عید فطر تا بگوید: مسیر پنجتن ۶۴ تا پنجتن ۷۶ را برای برپایی نماز عید می‌بندیم. چون هرساله حدود ۳ هزار زن و مرد برای خواندن نماز می‌آیند. فکر نمی‌کنم در تمام منطقه ۴، چنین برنامه‌ای وجود داشته باشد.

درباره اعضای هیئت نیز می‌گوید: ما از تمام اقشار و سنین در تشکلمان داریم. دلیل این اجتماع را نیز به‌خاطر حضور روحانی مسجد می‌داند: حجت‌الاسلام سید ابوالقاسم خسروانی بین اهالی محله بسیار محبوب هستند و مردم حساب دیگری روی ایشان بازمی‌کنند. ایشان از ۲۵ سال پیش امام جماعت مسجد و رئیس هیئت هستند. مردم به‌خاطر ایشان از محلات دیگر به مسجد صاحب‌الزمان (عج) می‌آیند. حتی ما کسانی را داشته‌ایم که از اینجا رفته‌اند، اما به‌خاطر حاج‌آقا دوباره به این محله برگشته‌اند.

تابلوی هيئت به نام آقاست

نامش به حضرت مهدي(عج) منتصب مي‌شود. اين نام بدون تعارف پشتيباني محكم است براي جوانان هيئتي. آن‌ها پشتشان گرم مي‌شود به اين نام و با همين توسل پايشان را در مسيرهايي كه طي مي‌كنند، مطمئن مي‌گذارند. اين اعتقاد را مي‌توان از جملات مسئول هيئت «انصارالمهدي(عج)» در محله ميثم نيز دريافت وقتي كه در ميانه گفتگو مي‌گويد: چون تابلوی هيئت به نام آقاست، خودش نيز هيچ‌وقت براي تامين هزينه‌هاي هيئت ما را لنگ نگذاشته است.

بنای هیئت بر آموزش قرآن گذاشته شد

هرچند قدمت این هیئت که به سال ۵۷ برمی‌گردد، اصالت می‌دهد به این تشکل، اما ویژگی‌هایی که در ادامه از کاظم سعیدی می‌شنویم. هیئت را پیش چشم ما برجسته‌تر می‌کند او می‌گوید: از زمانی‌که این هیئت راه افتاد، پدرم مسئول آن بود.

چون آن موقع جلسات آموزش قرآن کم رونق بود، بنای هیئت برپایه آموزش قرآن در شب‌های جمعه گذاشته شد، اما چندین سال است با توجه به مسائل روز و بحث تبلیغ بهائیت و انجمن حجتیه، لازم دانستیم جوان‌ها را در زمینه اعتقادی و پاسخ به شبهات تقویت کنیم و به روشنگری آنان بپردازیم.

پاسخ به شبهات دینی در نمایشگاه

سعیدی که به گفته خودش ۶ سال است مسئولیت هیئت را به‌جای پدرش پذیرفته است در ادامه می‌گوید:ما در دهه مهدویت مقابل مسجد طالقانی، نمایشگاهی شامل ۹ غرفه را برپاکردیم که کار یکی از آن غرفه‌ها، پاسخ به شبهات دینی بود و یکی دیگر از غرفه‌ها نیز به ارائه محصولات فرهنگی در همین زمینه می‌پرداخت که بعضی از سی‌دی‌ها نیز به‌صورت رایگان توزیع می‌شد.

برگزاری حلقه‌های معرفت در منازل شخصی

هیئت انصارالمهدی (عج) چندین حلقه معرفت دارد که سه روز در هفته و در منازل شخصی جلساتشان را برگزار می‌کنند. نتیجه بحث و تحقیق این نشست‌ها نیز بعدا در مکان‌های عمومی مثل مسجد عرضه می‌شود. رئیس فعلی هیئت می‌گوید: در سال ۹۱ یکی از این حلقه‌های معرفت به‌خاطر ارائه تحقیق به بنیاد فرهنگی حضرت موعود که توسط سازمان تبلیغات برگزار شده بود، تحقیقش در سطح مشهد به‌عنوان تحقیق برتر شناخته شد.

کمک مالی به هیئت، توفیق است

بحث مشاركت مردم در تامين هزينه‌هاي هيئت، براي اين مسئول هيئت به اندازه مشاركت معنوي اهمیت ندارد. خودش مي‌گويد: كمك مالي به هيئت توفيق مي‌خواهد. مشكلات مادي را همه هيئت‌ها دارند اما صاحبان اصلي اين تشكل‌هاي مذهبي هيچ‌وقت نمي‌گذارند كار روي زمين بماند.

بهترين كمك اين است كه مردم بيايند و به هيئت‌‌ها رونق دهند و از نتايج زحماتي كه بچه هيئتي‌ها مي‌كشند، بهره‌برداري معنوي كنند. البته اگر بانياني باشند كه در سطح كلان‌ به ما كمك كنند تا بتوانيم مركزي فرهنگي را براي كارهاي تحقيقاتي راه‌اندازي كنيم، مي‌توانيم گام‌هاي بلندتري برداريم.

به سراغ هيئت انصارالمهدي(عج) مي‌رويم تا با يكي ازجوانان فعال آن نيز گفتگويي داشته باشيم. مسئول هيئت در میان صحبت‌هايش از حلقه‌هاي معرفت برايمان گفته بود و اينكه تحقيق عده‌اي از جوانان هيئت در سال گذشته پس از ارائه به بنياد فرهنگي حضرت موعود، به‌عنوان تحقيق برتر شناخته شده است.

حلقه‌ای برای مبارزه با فرقه‌های ضاله

ابراهیم فرازی که یکی از افراد همین حلقه است، می‌گوید: با توجه به اینکه تبلیغات فرقه‌های وهابیت و بهائیت زیاد شده است و روی افراد بی‌اطلاع و ناآگاه تاثیر می‌گذارد، جمعی از جوانان هیئتی از سال‌۸۴ تصمیم گرفته‌اند حلقه‌هایی را تشکیل دهند که هدفشان پاسخ‌گویی به شبهات باشد.  از مطالعه سایت‌های منحرف تا یافتن پاسخ به شبهات حالا این جوان‌ها به سراغ سایت‌هایی می‌روند که هدفشان شبهه افکنی است.

در ادامه کارشان نیز برای یافتن پاسخ صحیح در برابر این شبهه‌ها به کتاب‌ها مراجعه کرده یا از روحانیان آگاه، اطلاعات می‌گیرند.فرازی در ادامه می‌گوید: پاسخ‌ها را در جمع‌های کوچک پنج نفری مطرح می‌کنیم و از افراد می‌خواهیم که به محافل بزرگ‌تر بروند و به گسترش این حرکت در بین ديگران اقدام کنند. او اضافه می‌کند: هسته اولیه حلقه در هیئت تشکیل شد و به مرور در محله و سایر هیئت‌ها گسترش یافت.

فرمایش رهبری، سرلوحه عمل

فرازی از فرقه بهائیت حرف می‌زند و می‌گوید: آن‌ها آشکارا و در محافل عمومی تبلیغ نمی‌کنند. حتی شاید در مدت يك سال فقط روی یک‌نفر کارکنند اما هميشه درحال فعالیت هستند‌ به‌ویژه در اطراف مشهد. در یکی از محلات منطقه خودمان منازلی شناسایی شد که به تبلیغ در همین زمینه می‌پرداختند. این جوان هیئتی هدف و انگیزه خود و بقیه گروه را از حرکت در این مسیر، پیروی از فرمایشات رهبری می‌داند.

فرازی می گوید: در حال حاضر حلقه‌های معرفت هیئت انصارالمهدی(عج) برای تبلیغ به شهرستان‌ها و روستاها مراجعه می‌کنند. حتی اقوام یکی از بچه‌ها که در شمال زندگی می‌کردند از ما دعوت کردند و ما برای تبلیغ به آنجا رفتیم.

بحث هزینه‌ها که پیش می‌آید پاسخ فرازی مشخص است: کسی ما را پشتیبانی نمی‌کند. ما حتی برای رفت‌وآمد و گاه پذیرایی از جمعی که برای تبلیغ، آن‌ها را گرد‌هم می‌آوریم از خودمان هزینه می‌کنیم.و در پايان باز هم تاکید می‌کند: هدفمان این است که به فرمایش رهبری جامعه عمل بپوشانیم.

افراد مسن مایه برکت هئیت هستند

هیئت و مسجد برای بسیاری جدایی‌ناپذیر است. هیئت در کنار مسجد معنایی دیگر می‌یابد. سید محسن مرتضوی، مسئول هیئت فرهنگی مذهبی «منتظران ظهور» و عضو هیئت امنای مسجد موسی‌بن‌جعفر (ع)، اعتقادش به دوشادوشی هیئت و مسجد را با این جملات بیان می‌کند: افتخارمان این است که داخل مسجد فعالیت می‌کنیم.

ما مراسم عزاداری را در مسجد برگزارمی‌کنیم و، چون برای مراسم میلاد، کف‌زنی داریم به منازل شخصی می‌رویم. مرتضوی که سال تشکیل هیئت را ۸۸ اعلام می‌کند، می‌گوید: این تشکل از نظر تکریم شعائر و محله‌آرایی در محله میثم شمالی و دریا اول است. ما سال گذشته در زمینه محله‌آرایی در مراسم نیمه‌شعبان رتبه سوم و در دهه کرامت رتبه دوم منطقه را به‌دست آوردیم.

او که مسئول فرهنگی «پایگاه شهید اشرفی اصفهانی» مسجد موسی‌بن‌جعفر (ع) نیز هست، ادامه می‌دهد: در بین اعضای اولیه هیئت فقط سه جوان داشتیم،  اما الان بیشتر آنان بین ۱۵ تا ۲۵ سال هستند. زیبایی این جمله اش را نمی‌توان انکار کرد که می‌گوید: به خاطر برکت هیئت، افراد مسن را هم در بینمان داریم. او در پایان اضافه می‌کند: خدا را شکر همیشه مشارکت مردم را برای تامین هزینه‌ها داشته‌ایم و تابه‌حال از هیچ سازمان دولتی کمکی دریافت نکرده‌ایم.

سال ۹۱ از طبس نخل آوردیم

در آغاز کلامش است که این جملات را می‌گوید: برای این شهرک، اسم «نام‌آوران» را انتخاب کرده بودند. ما از طرف هیئت به شورای شهر نامه نوشتیم و درخواست کردیم که نامش را «صادقیه» بگذارند.خرسندی‌اش از انجام این‌کار هیئت آشکار است، به‌ویژه که در ادامه می‌گوید: ما در مکتب امام صادق (ع) بزرگ شده‌ایم و می‌خواستیم اسم ائمه (ع) روی محله‌مان باشد.

خرسند است، چون می‌داند نام مقدسی که هیئت «محبان و منتظران حضرت مهدی (عج)»  بر روی محله خود گذاشته‌اند، سال‌های سال خواهد ماند. هیئتی که از سال ۷۴ تشکیل شده و تنها تشکل مذهبی محله صادقیه است. سید محمد مومنیان به‌عنوان رئیس هیئت وقتی می‌خواهد راجع به فعالیت‌های این تشکل بیشتر حرف بزند، واژه «ابتکار» را به‌کار می‌برد: یکی از ابتکارات ما این بوده که در محرم سال ۹۱ با آوردن برگ‌های نخل از شهر طبس و ساخت درخت نخل، آنها را در فضایی به مساحت هزار مترمربع به معرض نمایش گذاشتیم.

در کنارش خیمه به‌پا کردیم و در عصر عاشورا آن را آتش زدیم. حرکت اسرای حسینی را نیز به‌صورت نمادین اجرا کردیم. استقبال بسیار خوبی از سوی اهالی شد که عکس‌ها و فیلم‌هایش را نیز داریم.به مراسم عزاداری در روز شهادت امام رضا (ع) نیز اشاره می‌کند: هرساله مراسم تشییع حضرت را به‌صورت نمادین داریم که البته نمی‌گویم در اندازه مراسم محله نوغان است، ولی می‌توانم بگویم به شکلی کم‌نظیر برگزار می‌شود و برای برپایی آن سایر هیئت‌ها نیز با ما هماهنگ می‌شوند.

مومنیان به گفته خودش از تجربه‌های فرهنگی دیگران نیز در برنامه‌های هیئت استفاده می‌کند. همچنین از اساتید و روحانیان موفق حوزه برای سخنرانی دعوت می‌کند که نتیجه آن موفقیت هیئت در جذب جوانان بوده است.

او پنجره دیگری در برابر چشم ما باز می‌کند وقتی می‌گوید: خیلی‌ها پای این هیئت حاجت گرفته‌اند. بیمارانی داشته‌ایم که سلامتی خود را به‌طور کامل به‌دست آورده‌اند و مدارک پزشکی آنان نیز موجود است.وقتی از این موضوع حرف می‌زند، می‌خواهد گوشه‌چشمی داشته باشیم به خلوص نیت بچه‌های هیئت و اعتقاد مردم به این هیئت.

همان خلوصی که اعضای هیئت را در سه سال اخیر و در روز نیمه‌شعبان به دیدار معلولان در آسایشگاه کشانده است. اینها همه از ویژگی‌های هیئت محبان و منتظران حضرت مهدی (عج) است که در این سال‌ها به مرور قد کشیده است، اما مومنیان از یک کمبود نیز می‌گوید: این محله مسجدی ندارد که مکان و مرکز تشکل ما باشد.

ما مراسم مختلف را در منازل شخصی برگزار می‌کنیم. اما بعضی مواقع مثل ماه محرم و شب‌های احیا فضای خانه‌ها کافی نیست. به این دلیل در زمینی که مالک شخصی دارد، چادر می‌زنیم. واضح است اگر مسجد یا مکانی ثابت برای فعالیت هیئت باشد، می‌توانیم برنامه‌ریزی‌های بهتری داشته باشیم.

تعامل دوطرفه برقرار است

ارتباط هیئت‌های مذهبی با شهرداری منطقه خود که در سال‌های اخیر پررنگ‌تر شده عامل موثری در تقویت و سامان دهی برنامه‌های این تشکل‌ها بوده است.شاهد این مدعا، افزایش کیفی برنامه‌های فرهنگی هیئت‌های محلات ماست که در چند سال اخیر اتفاق افتاده است. برای آگاهی بیشتر از چند و چون این ارتباط دوسویه به سراغ معاونت فرهنگی شهرداری منطقه می‌رویم و نظر یکی از کارشناسان فعال در این حوزه را جویا می‌شویم.

زهره جهانشیر ارتباط معاونت شهرداری منطقه با تشکل‌های مذهبی را دوسویه مي‌داند و می‌گوید: تشکل‌ها طرح‌های خود را برای اجرا در مراسم‌ مهم مثل اعیاد شعبانیه یا میلاد امام‌رضا(ع) به ما ارائه می‌دهند. ما نیز این طرح‌ها را در شورای داخلی معاونت فرهنگی شهرداری بررسی می‌کنیم که در صورت تایید، مورد پشتیبانی‌ مالی قرار می‌گیرند.

این مسئول فرهنگی با توجه به نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان، اشاره‌ای به مساجد می‌کند که مکان اصلی فعالیت هیئت‌های مذهبی به‌شمار می‌روند و طرح قالی‌شویی را از اقداماتی می‌داند که طبق روال هرسال، در مساجد اجرا خواهد شد. وی می‌گوید: ما همچنین طرح‌های هیئت‌ها را در ارتباط با شب قدر بررسی می‌کنیم تا با پشتیبانی نقدی، به صورت اجرایی دربیاید.

پيشگیری از موازی‌کاری

او با اشاره به اینکه هدف شهرداری از حمایت این تشکل‌ها، بالابردن روحیه مشارکت مردم در فعالیت‌های فرهنگی، سامان‌دهی و هدایت آن‌هاست، اضافه می‌کند: ما نمی‌خواهیم این تشکل‌ها با بعضی نهادها، موازی‌کاری داشته باشند.

جهانشیر برای روشن‌شدن حرفش این توضیح را می‌دهد که: مثلا ستاد مهدویت در نیمه شعبان برای برپایی جشن‌ها خیلی خوب کار می‌کند. با توجه به اینکه یکی از آسیب‌های جدی منطقه‌4، تبلیغات پنهان فرقه وهابیت است، تشکل‌ها بايد با دعوت از سخنرانان برتر و روشن‌کردن ذهن جوانان در این زمینه تاثیرگذار باشند. بدون‌شك رسیدن به این هدف مهم‌تر از برگزاری جشن است.

بسترهای مناسب برای رشد جوانان

اینکه اعضای هیئت‌ها بومی محله هستند و به همین دلیل اشراف بیشتری به آسیب‌ها و مشکلات دارند، موضوع بعدی است که جهانشیر به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: بر همین اساس است که این تشکل‌ها می‌توانند پایگاه بسیار خوبی برای ما باشند.

زيرا آگاهی آنان از مشکلات و آسیب‌ها گاهی بیشتر از خود ماست و اطلاعاتی دارند که ما به آن‌ها دسترسی نداریم.جوانان بحث پایانی گفتگوی شهرآرا‌محله با این مسئول است. او بیان می‌کند: با توجه به اینکه هیئت‌امنای مساجد معمولا از ميان افراد مسن انتخاب می‌شوند امكان تصمیم‌گیری و مانور دادن جوانان در مساجد کمتر است. به همین خاطر هیئت‌ها بسترهای مناسبی هستند که افکار و اندیشه‌های جوانان می‌تواند در قالب آن پیاده شود؛ جوانانی که پرانرژی هستند و می‌توانند برای ما ثمربخش باشند.

حرف آخرآنچه شهرآرامحله از مجموع حرف‌های مسئولان هیئت‌ها به آن رسیده، این است که بر خلاف تصور خیلی‌ها، گذشت زمان، تبدیل زندگی سنتی به صنعتی، محدود شدن وقت آدم‌ها، افزایش دغدغه‌های ذهنی و حتی بروز جریان‌های مخالف سیاسی نه تنها هیچ‌کدام نمی‌تواند پرچم هیئت‌ها را پایین بیاورد، بلکه همگام با پیشرفت علم،  بچه‌هیئتی‌های ما با بالابردن سطح آگاهی و بینش خود نسبت به مسائل روز دنیا، راه‌های جدیدی را پیش‌روی خود باز می‌کنند تا با حرکت در این مسیر‌ها در مقابل جنگ نرم با تمام توانشان قد علم کنند. نیازی به جست‌و‌جو برای یافتن دلیل و توجیه منطقی این جوش و خروش هم نیست، همه می‌دانیم این پرچم‌ها صاحب دیگری دارد.

*این گزارش یکشنبه، ۱۶ تیر ۹۲ در شماره ۶۱ شهرآرامحله منطقه ۴ چاپ شده است.